Je sociaal statuut als zelfstandige veranderen: wanneer en hoe doe je dat?

Wanneer je zelfstandige wordt, kies je een sociaal statuut: de wet beschrijft dat erg aantrekkelijk als een ‘categorie verzekeringsplichtige’. Of je zelfstandige bent in bijberoep, in hoofdberoep of als student is belangrijk voor je sociale bijdragen en je sociale rechten. Soms ben je verplicht om een bepaald statuut te kiezen. Je leest hier welke verschillende zelfstandige statuten er bestaan en hoe en wanneer je je statuut verandert.

Wat zijn de verschillende zelfstandigenstatuten?

Het soort sociaal statuut dat je kiest als zelfstandige bepaalt hoeveel sociale bijdragen je betaalt en welke socialezekerheidsregeling je geniet. Daarom kies je bij de oprichting van je bedrijf een ‘categorie verzekeringsplichtige’. De FOD Economie onderscheidt 6 verschillende categorieën, ofwel zelfstandige statuten.

1. Zelfstandige in hoofdberoep

Je bent zelfstandige in hoofdberoep als de zelfstandige activiteit je enige bron van inkomsten is. Je sociale bijdragen worden berekend op basis van je inkomsten. Je bent je eigen baas en dat schept een aantal rechten en verplichtingen.

2. Zelfstandige in bijberoep

Je bent zelfstandige in bijberoep als je naast je zelfstandige activiteit een ander hoofdberoep hebt of een uitkering ontvangt waarmee je voldoende rechten op sociale zekerheid opbouwt. Je bent bijvoorbeeld minstens halftijds loontrekkende of ambtenaar. Ook in bijberoep worden je sociale bijdragen berekend op basis van je inkomsten als zelfstandige, maar de minimumbijdrage is veel lager dan in hoofdberoep, namelijk 85,64 euro per kwartaal (2022). Maar pas op: als je veel inkomsten haalt uit je bijberoep, is het verstandig om meer sociale bijdragen te betalen om een dure regularisatie achteraf te vermijden.

3. Student-zelfstandige

Ook als student mag je een zelfstandige activiteit uitoefenen. Als student-zelfstandige betaal je minder of zelfs helemaal geen sociale bijdragen, afhankelijk van je belastbaar inkomen. De voorwaarden om student met een zelfstandigenstatuut te worden:

Je bent minstens 18 en hoogstens 25 jaar.
Je bent in een Belgische of buitenlandse onderwijsinstelling ingeschreven om een diploma te halen dat in België erkend is.
Je volgt minstens 17 uur les per week (of 27 studiepunten) en je volgt regelmatig de lessen.

Voldoe je niet meer aan 1 of meer van die criteria, dan is het tijd om over te stappen naar een statuut als zelfstandige in hoofd- of bijberoep.

4. Zaakvoerders, bestuurders en werkende vennoten in een vennootschap

Heb je een vennootschap, dan zijn de zaakvoerders, bestuurders en meewerkende vennoten zelfstandigen. Je kunt ook in je eentje een besloten vennootschap oprichten. Het verschil met een eenmanszaak zit onder andere in de aansprakelijkheid: staat je privébezit wel of niet mee borg voor verbintenissen die je met je onderneming aangaat? Als starter begin je vaak met een eenmanszaak. Wanneer en hoe je het best kunt overstappen naar een bv lees je in dit artikel.

5. Zelfstandig helper

De helper is een natuurlijke persoon die de zelfstandige bijstaat of vervangt bij de uitoefening van zijn activiteit. Als zelfstandig helper mag je niet gebonden zijn door een arbeidsovereenkomst. Zelfstandig helpers zijn vaak familieleden van een zelfstandige. Een zelfstandig helper hoeft zich niet in te schrijven bij het ondernemingsloket en heeft geen btw-nummer nodig. Je moet wel sociale bijdragen betalen als je meer dan 90 dagen per jaar hulp biedt.

6. Meewerkende echtgenoot

Je hebt het statuut van meewerkende echtgenoot als je:

de partner bent van een zelfstandige (door het huwelijk of door een samenlevingscontract)
minstens 90 dagen per jaar hulp biedt aan je zelfstandige partner

geen inkomsten ontvangt uit een andere beroepsactiviteit en geen vervangingsinkomen krijgt dat recht geeft op sociale zekerheid

Als meewerkende echtgenoot ben je verplicht je aan te sluiten bij een socialeverzekeringskantoor en bouw je ook sociale rechten op, afhankelijk van hoe hoog je sociale bijdrage is. Je vindt alle informatie daarover op de site van Vlaio.

Vrijgesteld van btw of onderworpen aan btw?

Wanneer je je als zelfstandige inschrijft bij het ondernemingsloket en je btw-nummer aanvraagt, kies je het statuut van onderneming onderworpen aan btw of van kleine onderneming die is vrijgesteld van btw. Start je als kleine onderneming en groeit je zaak, dan stap je op een bepaald moment mogelijk beter over naar het btw-plichtige statuut. We leggen in dit artikel uit wanneer en hoe je dat doet.

Valesca Wilms, freelance copywriter and content marketeer at Accountable

Auteur - Valesca Wilms

Valesca Wilms is Content Manager bij Accountable België en schrijft over freelancen, zelfstandige zijn en belastingen op basis van haar eigen ervaringen.

Wie is Valesca ?

Je sociaal statuut als zelfstandige veranderen: wanneer en hoe doe je dat?

Wat zijn de verschillende zelfstandigenstatuten?

1. Zelfstandige in hoofdberoep

2. Zelfstandige in bijberoep

3. Student-zelfstandige

4. Zaakvoerders, bestuurders en werkende vennoten in een vennootschap

5. Zelfstandig helper

6. Meewerkende echtgenoot

Vrijgesteld van btw of onderworpen aan btw?

Het antwoord op je vraag gevonden?

Misschien vind je dit ook interessant

Belastingschijven 2025

Is Peppol gratis?

Btw verlegd: wat, wanneer en hoe verleg je de btw?

Nuttige links